Een verschil van mening of gesprek over een lastig onderwerp? Zo blijf je uit de dramadriehoek

De dramadriehoek is een onderdeel van de transactionele analyse-theorie. Het een visuele weergave van communicatiepatronen tussen mensen. Je kunt er in ‘gevangen’ raken en hebt dan steeds de keuze tussen drie rollen:

1. De rol van Redder
2. De rol van Aanklager
3. De rol van Slachtoffer

De rollen vullen elkaar aan en leveren vaste communicatiepatronen. De Redder weet altijd raad en heeft goede tips. Ook heeft de Redder de natuurlijke neiging om het Slachtoffer te helpen. Het Slachtoffer straalt uit dat hem onrecht is aangedaan, waar hij zelf niets aan kan doen. En tot slot ziet de Aanklager overal fouten en wordt hij snel boos als daar (in zijn ogen) te weinig aan wordt gedaan. Als je vanuit deze posities communiceert, kan je niet doelgericht en efficiënt met elkaar praten.

Er zijn specifieke kenmerken om een dramadriehoek te herkennen:

• Het gaat om gebeurtenissen in het verleden (gemaakte fouten, onvervulde behoeftes en klachten).
• Aan die gebeurtenissen zijn negatieve emoties, zoals boosheid en/of angst gekoppeld.
• Er is discussie (geen dialoog) en er wordt slecht naar elkaar geluisterd.
• Het draait om ‘wel of geen schuld hebben’. Zo wijst de Aanklager anderen op hun schuld, ontkent het Slachtoffer elk aandeel in de situatie en wijst de Redder op zijn hulp aan het Slachtoffer.

 Tegenover de dramadriehoek staat de groeidriehoek. In deze driehoek is er ook een keuze tussen verschillende rollen. Je hebt de keuze uit:

1. De rol van Procesbewaker
2. De rol van Coach
3. De rol van Onderzoeker

Naast deze rollen heeft een groeidriehoek de volgende kenmerken:

• De groeidriehoek is toekomstgericht.
• Er wordt via een dialoog met elkaar gecommuniceerd.
• De bijbehorende positieve emotie is nieuwsgierigheid.
• In deze driehoek draait het niet om het hanteren van schuld, maar om het nemen van de eigen en reële verantwoordelijkheid.

We leggen dit verder uit aan de hand van een re-integratietraject.

Stel, een medewerker heeft een burn-out. Als er sprake is van een groeidriehoek, dan onderzoekt de medewerker zelf hoe de re-integratie kan worden vormgegeven. Ook als er nog klachten zijn. De medewerker bekijkt hoe hij een betere balans vindt tussen gedachten en emoties, werk en privé (Onderzoeker). De leidinggevende en bedrijfsarts bewaken dit proces vanuit hun organisatorische of medische rollen (Procesbewaker) en coachen de medewerker in het traject (Coach). Deze rollen kunnen in de praktijk ook wisselen. Zo is de medewerker regelmatig de Procesbewaker die de leidinggevende aangeeft wat er voor de verdere voortgang nodig is.

Eigenlijk speelt in alle vastgelopen situaties de dramadriehoek een rol. Vaak helpt het om dit te herkennen en benoemen, en uit te spreken dat je naar een groeidriehoek toe wil. Lukt dit niet? Dan kan de wondervraag uitkomst bieden.

We nemen het voorbeeld van de medewerker met een burn-out van daarnet. Helaas zijn jullie in de dramadriehoek terecht gekomen en het lukt niet om doelen te stellen, laat staan inspanning daarop te vragen. Stel je medewerker dan eens de vraag:

‘Stel dat er geen belemmeringen zouden zijn en je hebt het helemaal voor het zeggen, wat zou dan een werksituatie zijn waarin je jezelf nog ziet functioneren?’.

Hiermee vraag je de ‘kortste weg’ uit naar een oplossing. In dit geval de match tussen medewerker, werk (en andere waarden in het leven) en de eigen hulpbronnen. Met het antwoord kun je samen nieuwe doelen stellen en bepalen wat er nodig is om daar te komen.