Wat is rouw nu precies?

Rouw is wat iemand voelt na het verlies van een dierbare door overlijden of bij andere ingrijpende gebeurtenissen zoals het verlies van een relatie of een baan. Rouw hoort helaas bij het leven en mensen kunnen zich er echt ziek van voelen. Uit recent onderzoek blijkt ook dat 1 op de 10 mensen die een dierbare hebben verloren, een burn-out krijgt door de combinatie rouw en werk. Het is dan ook belangrijk om mensen de tijd te geven te rouwen en niet direct te vragen: 'Wanneer kom je weer naar werk?'.

In onderstaande animatie laten we zien door welke stadia een medewerker heen gaat bij rouw.

Perioden en symptomen van rouw

Elk rouwproces is uniek en er is geen vaste tijd voor te noemen, maar alle mensen die rouwen gaan door een proces waarin ze een nieuw evenwicht moeten zien te vinden. Ze moeten zich aanpassen aan een nieuwe situatie en dat kost tijd. Volgens het Duale Procesmodel van Omgaan met verlies van Stroebe en Schut richten mensen die rouwen zich perioden op het verlies en perioden op het herstel. Zolang ze niet vast komen te zitten in een van de twee uitersten, vinden ze na verloop van tijd een nieuwe balans.

Rouw kan gepaard gaan met verschillende lichamelijke en psychische klachten die ook op het werk zichtbaar kunnen zijn. Bijna alle rouwenden hebben last van vermoeidheid, slecht slapen en een verminderde eetlust. Andere klachten die veel voorkomen, zijn:

  • concentratieverlies, gebrek aan energie;
  • grote behoefte aan afzondering;
  • heftige emoties (agressie, angst, boosheid, schuldgevoel, verdriet);
  • ongeïnteresseerdheid, onverschilligheid, cynisme;
  • passiviteit, lusteloosheid of juist overactief zijn;
  • piekeren, slecht slapen;
  • buikpijn, darmproblemen, druk op de borst, hoofdpijn, spierpijn;
  • spanningsklachten (hyperventilatie, hartkloppingen, benauwdheid);
  • somberheid en depressieve klachten. 

Rouw en inzetbaarheid

Natuurlijk zijn de hierboven genoemde symptomen van invloed op de inzetbaarheid. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het verlies van een partner of kind er echt heel hard inhakt: ruim 70 procent van de mensen die dit overkwam kon langere tijd niet goed functioneren, 23 procent kreeg een burn-out en 14 procent raakte zelfs zijn baan kwijt. Hoe inzetbaar iemand is, hangt samen met hoe het rouwproces verloop; iemand die gericht is op herstel kan meer aan, ook wat werk betreft. Maar in perioden waarin iemand meer met het verlies bezig is, kan de inzetbaarheid tijdelijk minder zijn.

Waarom steun van jou als leidinggevende zo belangrijk is

Als leidinggevende ben je bij uitstek in de positie om de werkomstandigheden van een rouwende medewerker aan te laten sluiten bij wat iemand nodig heeft. Werken kan goed zijn voor iemand die rouwt en afleiding bieden. Als een rouwende medewerker echter net in een neergaande beweging zit en meer op het verlies gericht is, kun je niet verwachten dat iemand vol enthousiasme een nieuw project oppakt. Door de juiste hulp te bieden op het juiste moment, houd je de medewerker in het zadel en voorkom je verzuim. Ook de relatie die iemand met zijn werk had voor het verlies, speelt mee: heeft iemand fijne collega’s, vond hij zijn werk leuk, heeft hij genoeg regelmogelijkheden? Dit helpt om het werk sneller weer op te pakken.

Welk verlof kun je inzetten bij rouw?

Iemand die rouwt, kan tijdelijk echt niet in staat zijn om te werken. Helaas bestaat er geen wettelijk recht op rouwverlof. Direct na een sterfgeval kunnen medewerkers wel calamiteitenverlof (ook wel kort verzuimverlof) opnemen. Dit kan overgaan in bijzonder verlof als je bedrijf dat in de arbeidsvoorwaarden heeft geregeld of als het bij cao is bepaald. 

Is er ook in de arbeidsvoorwaarden of cao niks geregeld en kan een medewerker nog niet werken, ga dan het gesprek aan en zoek samen naar een oplossing. Laat je daarbij leiden door wat goed is voor je medewerker. Je kan iemand natuurlijk vragen zijn vakantiedagen op te nemen, maar die zijn daar eigenlijk niet voor bedoeld. Het helpt als je hier als leidinggevende flexibel mee omgaat. Tijdelijk de werktijden aanpassen bijvoorbeeld of de hoeveelheid werk, kan ook heel wat lucht geven.  

Tips voor het omgaan met een medewerker in rouw

Als leidinggevende krijg je er vroeg of laat mee te maken, een werknemer die een dierbare verliest. Steun van jou als leidinggevende en van collega’s is dan ontzettend belangrijk, ook om te voorkomen dat een medewerker langere tijd uitvalt. Of na een sterfgeval verlof voldoende is, verschilt van persoon tot persoon. Voor de een is werk een afleiding, voor de ander een zware belasting. Als leidinggevende kun je groot verschil maken, door goed te kijken hoe het met je medewerker gaat en op het juiste moment een passende oplossing aan te bieden.

Tips

  1. Contact zoeken en houden
    De meeste medewerkers die een sterfgeval hebben meegemaakt, komen na een week afwezigheid weer op het werk. In de tussentijd heb je hoogstwaarschijnlijk al contact gehad. Bij de melding van het overlijden en daarna ben je wellicht bij de crematie of begrafenis geweest. Spreek je iemand niet persoonlijk, stuur dan een e-mail of een kaart waarin je je betrokkenheid laat zien. Bied ook dan alvast je hulp aan. Zodra iemand weer op het werk komt, kun je dit meteen concreet maken.

  2. Rouw op het werk vanwege een sterfgeval
    Pas als iemand weer op het werk komt, kun je echt zien hoe hij omgaat met de verwerking van het verlies en of hij zijn werkzaamheden weer kan oppakken. De meeste medewerkers willen graag werken, zelfs als ze dat eigenlijk nog niet kunnen. Ga daarom het contact niet uit de weg, al is dat misschien moeilijk, maar nodig iemand juist uit voor een gesprek.

  3. Bied ruimte
    Wees daarin vooral een luisterend oor. Geef iemand de gelegenheid zijn verhaal te doen. Iemand die rouwt, heeft erkenning van zijn verdriet nodig. Bied dus ruimte voor emoties, toon er begrip voor en probeer niet te sussen of te bagatelliseren. Je hoeft niet overal een antwoord op te hebben. Maak wel je bedoelingen duidelijk: je wilt weten hoe je de medewerker kunt helpen met werk bezig te zijn. Vraag wat de medewerker ervan vindt om op het werk te zijn, wat hij nodig heeft om te kunnen functioneren en wat hij van zijn collega’s verwacht. Vindt hij het prettig als ze vragen hoe het met hem gaat?

  4. Blijf betrokken
    Zorg dat je betrokken blijft bij de medewerker, ook na een paar weken of maanden. Maak afspraken om elkaar om de zoveel tijd te spreken en plan die afspraken meteen in. Stuur iemand niet vrijblijvend naar huis als het even niet gaat, maar spreek af wanneer en hoe je weer contact hebt. Zo blijft de medewerker betrokken bij het werk, wat de drempel om weer naar het werk te komen laag houdt. 

  5. Maatregelen om de werknemer te ontlasten
    Twijfel je of de werknemer het werk weer aan kan, bied dan hulp aan. Maatregelen die je kunt nemen, zijn:
  • tijdelijk de inhoud van het werk aanpassen;
  • tijdelijk de werktijden aanpassen;
  • interventie door een (externe) professional zoals een bedrijfsmaatschappelijk werker of een  rouwcoach;
  • ondersteuning door een naaste collega of een mentor;
  • wijzen op de verlofmogelijkheden die er zijn;
  • een gesprek met de vertrouwenspersoon aanbieden

Heb je zelf moeite om met een rouwend persoon om te gaan of een gesprek te voeren over persoonlijke zaken, dan kun je om hulp vragen. Je kunt een training volgen of vragen of een collega of professional kan ondersteunen bij de begeleiding van de rouwende medewerker. Je hoeft gesprekken over rouwverwerking namelijk niet altijd zelf te voeren. Misschien vindt de medewerker het ook wel fijner om er met een externe professional of met een naaste collega over te praten. Als je medewerker zich daardoor gesteund voelt, is dat prima. Het is daarom altijd goed om je af te vragen: ben ik de juiste persoon om dit gesprek te voeren?

Deze artikelen kunnen ook van pas komen:

Verzuim

Een medewerker met depressie ondersteunen

Iedereen voelt zich weleens somber, zeker in stressvolle situaties. Meestal gaat dit vanzelf over als de zaken die stress opleveren weer onder controle zijn. Merk je echter dat een medewerker somber blijft? Dan kan het zijn dat er een depressie speelt. Lees in dit artikel hoe je de signalen herkent en hoe je jouw medewerker kunt ondersteunen.

Lees meer
Leiderschap

Veiligheid en vertrouwen, de basis voor een effectief team

Er is meer en meer aandacht voor (psychologische) veiligheid en vertrouwen op de werkvloer en dat is niet voor niets. Uit onderzoek blijkt onder andere dat teams waarin iedereen zich veilig voelt effectiever zijn. Ook blijkt dat deze medewerkers langer bij een organisatie blijven werken. Hoe werkt dat precies en hoe kun je als leidinggevende die veilige werkomgeving creëren?

Lees meer