Waarom stress niet persé erg is, maar er niet van herstellen wel

Stress ontstaat als er eisen aan je gesteld worden – door jezelf of je omgeving, waarvan je denkt dat je er niet aan kunt voldoen. Je eigen inschatting van jouw vaardigheden en mogelijkheden om met de situatie om te gaan is cruciaal in het proces. Dit maakt ook meteen waarom iedereen anders op een stressvolle situatie (‘stressor’) reageert. En het verklaart waarom medewerkers met dezelfde hoeveelheid werk dit niet allemaal als even stressvol ervaren.

Stress is de oeroude reactie van het menselijk lichaam die ervoor zorgt dat we onszelf in gevaarlijke situaties kunnen redden door te vluchten, te vechten of te bevriezen. Het zorgt ervoor dat we alert zijn en snel in actie kunnen komen, zodat we kunnen overleven. In vroeger tijden konden we door stress harder wegrennen voor een leeuw. En in deze huidige tijd is stress nog steeds functioneel, bijvoorbeeld als we voor een auto moeten wegspringen of een deadline moeten halen.

We ervaren echter ook stress door situaties die helemaal niet zo bedreigend zijn. Ons brein werkt namelijk nog op dezelfde manier als toen geritsel in de bosjes een aanval van een beest of vijand kon betekenen. Een vervelende mail, overvolle agenda of conflict wordt als alarmsignaal gezien. En je lichaam bereid zich direct voor om te reageren.

Onze hersenen kunnen ook geen onderscheid maken tussen ‘echte’ situaties en het piekeren hierover. Tijdens het piekeren wordt je stress-systeem geactiveerd en gaat je lichaam in de actiestand: we bereiden ons voor op de confrontatie, ook al is die pas over een dag.

Tijdens een stressvolle situatie volgt er een stressreactie. In je lichaam komt adrenaline vrij die een aantal processen op gang zet. Die processen – hieronder in beeld - zorgen dat we met de situatie om kunnen gaan.

De extra energie die we nodig hebben tijdens de stressvolle situatie, wordt op andere processen ingehouden. Jezelf druk maken om een verkoudheid of een steentje in je schoen, terwijl je een leeuw op je hielen hebt, is immers niet bepaald efficiënt.

Op korte termijn is dit top. Je bent volledig gefocust op het hier en nu, je kunt je activiteit veel langer volhouden en zet alle energie die je hebt in om op de situatie te reageren. Je kunt je echter voorstellen dat deze situatie niet eeuwig kan duren. Continue stress, zonder herstel geeft dan ook problemen. In dit artikel lees je wanneer stress een probleem wordt en wat de invloed hiervan is op de inzetbaarheid van mensen. Lees hier wat de gevolgen van chronische stress kunnen zijn op het gedrag van mensen en op het de cognitieve, emotionele en fysieke vlak.

Zodra je wekker gaat, activeren we ons stress-systeem. Dit zorgt ervoor dat we onze wekker uitzetten, uit bed en onder de douche stappen. Ons stress-systeem zorgt ervoor dat we alert in de auto naar werk rijden en die deadline halen. Dat is goed, zolang daar ook momenten van rust tegenover staan om te ontspannen en te herstellen. Bijvoorbeeld een micropauze waarbij je even uit het raam kijkt of een wandeling tijdens de lunch. Rustige activiteiten zoals wandelen en fietsen helpen stressverlagend. Door rustig te bewegen gebruik je de adrenaline, een activatiehormoon, om te herstellen. Ook aan het einde van de dag, voor je gaat slapen, is het belangrijk om rust te nemen. Je kalmeert dan je stress-systeem, waardoor je makkelijker in slaap valt en ook in je slaap beter kan herstellen. Rustgevende hobby's zoals schilderen, bakken of lezen kunnen hierbij helpen. Onderstaande tekening laat zien hoe dit in zijn werk gaat.

Wanneer je niet voldoende rust neemt en ontspant, gaat je stressniveau te laat of te langzaam naar beneden. Je bent de volgende dag dus niet volledig hersteld. Maar… de wekker gaat wel weer gewoon. Je moet je bed uit, naar werk en alle andere activiteiten die je gepland hebt.

Terwijl je minder opgeladen bent, moet je dus alsnog op hetzelfde niveau presteren. De meeste mensen gaan dit dan compenseren met extra koffie of hebben lekkere trek. Zo’n cafeïne- of suiker-boost zorgt tijdelijk voor extra energie. Als dit een keertje gebeurt en je vervolgens weer rust neemt en goed slaapt, kan dit geen kwaad. Het wordt wel een probleem als je iedere keer te weinig ontspant en daarmee niet voldoende herstelt van je dag.

Langdurige, chronische stress zorgt ervoor dat je stress systeem altijd geactiveerd blijft. Om te blijven presteren gooi je er steeds een schepje bovenop. Je stress-systeem gaat niet meer naar het basisniveau, maar start steeds hoger.

Elke dag wordt er veel van je gevraagd. Je gaat maar door. De koffie, suikers en adrenaline helpen je de dag door. Na een tijdje lukt het je niet eens meer om te ontspannen, je wordt rusteloos. In een gesprek ben je met een pen aan het tikken, op je stoel aan het draaien of beweeg je je benen. Tijdens een film ben je ondertussen op bol.com aan het bestellen. Je slaapt onrustig en piekert veel.

Door niet van je activiteiten te herstellen pleeg je roofbouw op je lichaam. Je hormoonsysteem raakt uit balans en je energie raakt letterlijk op. Het gevolg: je kunt van overspannen naar burn-out gaan.

Aangezien we stress nodig hebben om te functioneren en onze drukke dagen door te komen, is het belangrijk om tot rust te komen en te herstellen. Een goede nachtrust is natuurlijk één, maar neem ook pauzes gedurende de dag. Activiteiten om te herstellen zijn bijvoorbeeld even rustig zitten, een hobby, mindfullness of yoga, wandelen of fietsen (matig intensief bewegen).

Voor een optimaal herstel doe je het tegenovergestelde van wat je de hele dag al gedaan hebt. Als je met veel concentratie moet werken en veel stil zit, helpt bewegen. Het scrollen op je telefoon of Netflix kijken is juist extra belastend, want je hersenen moeten wéér aan het werk om informatie te verwerken. En wanneer je een baan hebt waarbij je continue heen en weer loopt, is een rustige activiteit verstandig.

Let op: iets leuks doen of plezier hebben is niet hetzelfde als herstellen!
Kijk dus niet alleen naar waar je energie van krijgt, maar ook waar je tot rust komt.