Hoe herken ik stress-signalen bij medewerkers en kan ik uitval met een burn-out voorkomen?

Stress is een oeroude reactie van het menselijk lichaam, die ervoor zorgt dat we onszelf in gevaarlijke situaties konden redden door te vluchten, te vechten of te bevriezen. Door stress konden we bijvoorbeeld harder weg rennen voor een leeuw. Stress geeft ons dan ook:

• Meer energie, spierkracht, concentratie, focus en alertheid
• Een hogere bloeddruk en pijngrens
• Een pauze in de spijsvertering en het immuunsysteem

In deze huidige tijd zonder dagelijkse leeuwen kan stress nog steeds functioneel zijn. Bijvoorbeeld als we voor een auto moeten wegspringen of een deadline moeten halen. Als we daarna goed uitrusten en ons lichaam laten herstellen van de adrenaline, is er geen probleem. Stress is namelijk bedoeld om een korte tijd te kunnen pieken.

Stress wordt een probleem als het stress-systeem te lang aan blijft staan en er niet voldoende herstelmomenten zijn. Dan is er sprake van chronische stress.

Oorzaken van chronische stress zijn onder andere:

• Een langdurig hoge werkdruk of werken onder tijdsdruk
• Geen goede aansluiting tussen ervaring en werk
• Onzekerheid over de toekomst
• Altijd ‘aan’ staan, bijvoorbeeld door voortdurende prikkels van een smartphone
• Te veel verplichtingen door werk, gezin, mantelzorg, sporten, sociale contacten, etc.
• Gebeurtenissen zoals een overlijden, verhuizing, het krijgen van een kind of een nieuwe baan
• Een conflict thuis of op het werk, pesten of discriminatie
• Problemen met de gezondheid of financiën

Het verschilt per persoon wanneer iemand negatieve gevolgen van stress gaat ervaren. Dit is afhankelijk van onder andere de mentale weerbaarheid en veerkracht van de medewerker. Ook speelt mee op hoeveel verschillende terreinen er stress is. Als er zowel op het werk, als privé geen rust meer is, wordt opladen wel heel lastig.

Zoals gezegd kan een gezonde dosis stress positief werken. Chronische stress met te weinig herstelmomenten heeft echter een negatief effect op de inzetbaarheid van medewerkers. Zij krijgen last van bijvoorbeeld vermoeidheid, geheugenproblemen, verlies aan overzicht en zelfs een verminderde gezondheid. Mede hierdoor komt frequent verzuim vaak voor bij medewerkers die veel stress ervaren.

Hoe langer iemand chronische stress ervaart is, hoe langer het herstel duurt. Medewerkers raken letterlijk uitgeput, overspannen en zelfs burn-out. Het Nederlands Instituut Psychologen (NIP) heeft de fasen en kantelpunten die voorafgaan aan een burn-out inzichtelijk gemaakt in deze whitepaper (pagina 8-9).

Het verschilt per persoon wanneer iemand van de ene naar de andere fase overgaat. Daarom is het extra belangrijk om tijdig in gesprek te gaan. Zodat uitval met een burn-out voorkomen kan worden.

Signalen van teveel stress kunnen cognitief, emotioneel, fysiek en gedragsmatig van aard zijn. Denk aan cynisme over het werk, prikkelbaarheid of vaak ziek zien. Het belangrijkste signaal is verandering in gedrag van een medewerker. Bijvoorbeeld als een medewerker altijd goed kon plannen en het nu niet meer lukt, of als iemand van heel vrolijk naar gespannen gaat.

Werkgevers moeten volgens de Arbowet het werk zo organiseren dat het geen risico’s oplevert voor de veiligheid, de fysieke en mentale gezondheid van de medewerkers. Ze moeten dus eventuele riscofactoren voor het ontstaan van burn-out zo veel mogelijk wegnemen. Werkdruk is een belangrijke risicofactor, net als andere vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) zoals pesten of discriminatie. Dit kan allemaal leiden tot werkstress. De werkgever moet dit risico opnemen in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en een plan maken om dit zoveel mogelijk te beperken.